Czy dwujęzyczność rzeczywiście opóźnia mentalne starzenie? A może optymistyczne wnioski, jakie wyciągnięto z badań nad zapadalnością osób dwujęzycznych na demencję i inne choroby neurodegeneracyjne były fałszywe? Tomasz Bąk i jego współpracownicy z Uniwersytetu w Edynburgu, postanowili sprawdzić, czy o relacji między dwujęzycznością, a funkcjonowaniem umysłowym rzeczywiście można myśleć jako o związku przyczynowo-skutkowym.
Wyniki badań wskazujące na to, że osoby dwujęzyczne później zapadają na demencję starczą doczekały się krytyki ze strony części badaczy, którzy poszukiwali innych – niż dwujęzyczność – powodów, dla których osoby badane m.in. przez prof. Ellen Bialystok cieszyły się dłużej sprawności intelektualną w podeszłym wieku. Badacze ci wskazywali np. wyższy status socjoekonomiczny, jako czynnik, który chronił przed chorobą.
Aby zweryfikować tę tezę, zespół kierowany przez prof. Tomasza Bąka uniwersytetu edynburskiego zaprosił do udziału w badaniu osoby należące do tzw. Lothian Birth Cohort 1936 – liczącej niemal tysiąc osób grupy ludzi urodzonych w 1936 roku, którzy wypełnili baterię testów psychologicznych w 1947 roku i ponownie w latach 2008-2010. Dzięki dwukrotnemu badaniu na przestrzeni kilkudziesięciu lat badacze mogli porównać wyniki, jakie uzyskali członkowie tej grupy m.in. w testach na inteligencję. Mogli także stwierdzić jak wyniki osiągnięte przez konkretne osoby zmieniały się one pomiędzy pierwszym a drugim badaniem. Co więcej, analizując wyniki obu badań mogli wziąć pod uwagę inne czynniki (np. płeć czy status społeczny), które mogły wpływać na obserwowane zależności. Dzięki temu możliwe stało się „wyizolowanie“ wpływu, jaki na funkcjonowanie poznawcze wywiera sama znajomość języków. Wszystko to było możliwe, ponieważ w badaniach przeprowadzonych na Lothian Birth Cohort 1936 w latach czterdziestych ubiegłego stulecia, ich autorzy pomyśleli o dołączeniu do standardowych testów, sprawdzających umiejętności rozumowania czy pamięć roboczą, kwestionariusza dotyczącego nauki języków obcych. W kwestionariuszu tym zawarto pytania o wiek rozpoczęcia nauki języka, liczbę znanych języków i sposób biegłości w posługiwaniu się nimi (bierne/aktywne – przy czym „bierne” oznacza wyłącznie odbieranie treści w danym języku, np. słuchanie wiadomości czy czytanie).
Analizy przeprowadzone ponad pół wieku później wskazują, że uczenie się języków obcych miało korzystny wpływ na wyniki osiągnięte przez uczestników w powtornym badaniu. Wpływ ten ujawnił się w wielu zadaniach poznawczych – zarówno tych związanych bezpośrednio z językiem (sprawdzających tempo czytania lub zasób słownictwa), jak i bardziej ogólnych, sprawdzających zdolność rozumowania lub pamięć. Nawet wyłącznie bierne korzystanie z języka miało pozytywne konsekwencje dla funkcjonowania poznawczego uczestników. Co ciekawe, pozytywny wpływ „dwujęzyczności” zaobserwowano także u osób, które języka obcego uczyły się dopiero w dorosłości!
Większość z nas na jakimś etapie życia uczy się drugiego języka – dla niektórych nauka ta wiąże się z koniecznością dla innych jest tylko ciekawym wyzwaniem. Gdy uczymy się w sytuacji „szkolnej“, znajomość języka niekoniecznie osiągnie poziom bliski perfekcji, ale Tomasz Bąk i jego współpracownicy twierdzą, że i tak mamy szanse odczuć pozytywne skutki tej nauki; drugi język, bez względu na wiek w trakcie nauki i intensywność użytkowania, zdaje się dokładać do „rezerw poznawczych“, które mogą nam pomóc w wieku podeszłym.
Karolina Łukasik
Źródło: Thomas H. Bak MD et al. Does bilingualism influence cognitive aging? Annals of Neurology, published online June 02, 2014; doi: 10.1002/ana.24158
Serwis „Wszystko o dwujęzyczności” jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego. Utwór powstał w ramach projektu finansowanego w ramach konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 r.“ realizowanego za pośrednictwem MSZ w roku 2015. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o konkursie „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 r.”
