W miarę treningu nasz mózg staje się bardziej wyczulony na obce fonemy i subtelne wskazówki dźwięków mowy – wynika z badań przeprowadzonych przez zespół kierowany przez Sari Ylinen z uniwersytetu w Helsinkach.
Każdy, kto uczył się języka obcego w szkole, a później znalazł się w otoczeniu rodzimych jego użytkowników, przeżywał frustrację wynikającą zarówno z niedoskonałości swojej artykulacji, jak i z problemów ze zrozumieniem słów, przez nich wypowiadanych. Źródłem tych problemów jest fakt, że w niemowlęctwie uczymy się rozpoznawać tylko fonemy (czyli najmniejsze słyszalne jednostki mowy), należące do języków, które słyszymy w otoczeniu i następnie nasze mózg „dostraja” się do ich odbioru. Dlatego np. Japończykom tak trudno będzie w dorosłości usłyszeć różnicę między dźwiękiem „r” i „l”, nieistniejącą w ich języku, a Polakom (i nie tylko) wymówić poprawnie angielski rodzajnik „the”. Czy jednak w wieku dorosłym nie mamy już szansy na chociaż częściowe „dostrojenie” się do dźwięków istniejących w językach, z którymi zetknęliśmy się już po okresie wczesnego dzieciństwa?
Sari Ylinen z uniwersytetu w Helsinkach, która prowadzi badania nad tzw. „wskazówkami związanymi z mową” (ang. speech cues) postanowiła poszukać odpowiedzi na to pytanie. Ludzka mowa zawiera szereg wskazówek za pomocą których rozpoznajemy dany język – należy do nich m.in. sposób akcentowania, czy w niektórych językach, np. w hiszpańskim czy fińskim – długość samogłosek. Dla cudzoziemca, nieprzywykłego do wychwytywania takich wskazówek, nauka języków, które posiadają owe wskazówki, będzie trudniejsza.
Zespół badawczy kierowany przez Ylinen przeprowadził szereg doświadczeń, w ramach których podczas badania elektroencefalografem (EEG) uczestnikom odtwarzano dźwięki – zarówno te istniejące w ich ojczystych językach, jak i w językach im nieznanych. Założenie było takie, że za pomocą EEG, które rejestruje aktywność elektryczną mózgu, będzie można z większą precyzją stwierdzić, czy nasz mózg „nauczył się” rozróżniać nowe dźwięki, czy nie. Celem jednego z eksperymentów Ylinen było sprawdzenie czy przypisywanie wag wskazówkom fonetycznym języka angielskiego przez rodzimych użytkowników języka fińskiego może zostać zmienione pod wpływem treningu. W szczególności skoncentrowano sie na wskazówkach fonetycznych długich i krótkich samogłosek (/i/ jak w słowie ‘beat’ i /I/ jak w słowie ‘bit’). Wyniki wskazują, że rzeczywiście zmiana taka jest to możliwa i że zachodzi ona zarówno na poziomie identyfikacji fonemów jak i nieświadomej odpowiedzi mózgu na subtelności mowy.
Wyniki prowadzonych przez nią badań pokazują, ze pod wpływem treningu kora mózgowa reorganizuje system rozpoznawania mowy. W szczególności – następuje zmiana w przypisywaniu wag różnego rodzaju wskazówkom związanym z mowa. – Te odkrycia pokazują jak bardzo podatni jesteśmy na trening językowy – mówi Ylinen.
Karolina Łukasik
Serwis „Wszystko o dwujęzyczności” jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego. Utwór powstał w ramach projektu finansowanego w ramach konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 r.“ realizowanego za pośrednictwem MSZ w roku 2015. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o konkursie „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 r.”.
